Mavi ekran koruyucu gözlükleri, dijital cihaz ekranlarının yaydığı mavi ışıkları engellemek, gözlerinizi mavi ışığın zararlarından korumak ve göz yorgunluğunu önlemek ve hatta uyku kalitenizi artırmak için tasarlanmıştır. Akıllı telefonların ve bilgisayar kullanımının artmasıyla birlikte, bu gözlükler her geçen gün daha popüler hale geliyor ve birçok gözlük şirketi kendi mavi ışık gözlüklerini piyasaya sürüyor. Bilgisayar ekranlarından gelen mavi ışığın türünün veya miktarının gözlere zarar verdiğini gösteren henüz ispatlanmış bir kanıt yoktur.
Mavi Işık Nedir?
Mavi ışık ismini renginden dolayı almıştır. İnsanlar ışığın rengini beyaz olarak algıladığında bile içerisinde mavi ışık mevcut olabilir. Mavi ışıklar 400 ile 450 nanometre arasında bir dalga boyuna sahiptirler ve foton başına diğer renklerden daha fazla enerji taşırlar.
Mavi dalga boyları gündüz saatlerinde faydalıdır çünkü dikkati, tepki sürelerini ve ruh halini artırır, ancak geceleri çok rahatsız edicidirler.
Güneş ışığında da var olan mavi ışığa gelişen teknoloji sayesinde her gün daha çok maruz kalıyoruz. Günümüzde insanlar günde en az birkaç saatini bilgisayarların, televizyonların, tabletlerin ve akıllı telefonların önünde geçiriyorlar. Bunların tümü ışık yayan diyotlardan (LED) yapılmış ekranlara sahip ve daha kısa (ve dolayısıyla daha parlak) mavi ışık dalgaları yayarlar.
Göz Üzerinde Etkileri
Bazı ışık türleri gözlerde kalıcı hasara neden olabilir. Örneğin; ultraviyole ışınları, katarakt, makula dejenerasyonu, keratit gibi hastalıklara yol açabilir. Bununla birlikte, cihaz ekranlarından gelen az miktardaki mavi ışığın, gözlerimize zarar verdiği henüz kesin değildir. Fakat bu, her gün kullandığımız cihazların tamamen zararsız olduğu anlamına gelmez.
Göz Yorgunluğu
Sorun mavi ışığın kendisi değil, insanların elektronik cihazları nasıl kullandıklarıdır. Bir bilgisayara veya cep telefonu ekranına günde birkaç saat boyunca bakmak ve yüze çok yakın tutmak, ayrıca dijital göz yorgunluğu olarak da bilinen rahatsızlığa neden olabilir.
Göz yorgunluğu olan insanların farklı semptomları olabilir. En yaygın olanlar, iç oküler (gözde gerilme ve ağrı) semptomlar, dış oküler (gözde kuruluk, tahriş, yanma) semptomlar, görsel (bulanık veya çift görme) semptomlar ve kas-iskelet (boyun ve omuz ağrısı) semptomlarıdır.
Bir ekrana çok uzun süre bakmak, göz kırpma refleksinin azalmasına bağlı olarak kuru göz rahatsızlığına sebep olur. Bilgisayar kullanımından kaynaklanan birçok rahatsızlık belirtisi genellikle geçicidir ve bilgisayarı kullanmayı bıraktıktan sonra azalır.
Uyku Bozukluğu
Gece karanlıkta ekran karşısında (telefon, tablet, bilgisayar vb.) uzun süre vakit geçirmek zararsız görünebilir. Ancak bu durum uyku kalitenizi etkileyen bir durumdur. Mavi ışık, vücudunuzun ne zaman uyuyup, uyanacağını anlamasını sağlayan sirkadiyen ritmi etkileyebilir. Her tür ışık hatta loş ışık bile, sirkadiyen ritimleri harekete geçiren bir hormon olan, melatonin salgısını bastırabilir. Ancak geceleri mavi ışığın etkisi bu durumda daha güçlüdür.
Çoğu insanın geceleri yeterince uyumamasının nedeni gece ışıktır. Kısa uyku, depresyon, diyabet ve kardiyovasküler problemler için artan risk ile ilişkilidir. Araştırmalar ayrıca mavi ışığın kanser, diyabet, kalp hastalığı ve obezite ile bağlantılı olduğunu göstermiştir.
Mavi Işık Gözlükleri İşe Yarar mı?
Mavi ışık camları, dijital ekranlardan mavi ışığı filtreleyen sarı renkli bir malzeme ile kaplanmıştır. Üreticiler, elektronik araçlara bakarken kullanılmalarını tavsiye etmektedir. Ekran kullanımı olmayan aktiviteleri yaparken mavi ışık gözlüklerini takmaya gerek yoktur. Normal numaralı gözlüklerin aksine, mavi ekran koruyucu gözlüklerini almak için reçeteye gerek yoktur.
Her ne kadar mavi ekran koruyucu gözlüklerinin hiçbir zararı olmasa da, kullanılması gerektiğine dair üreticilerin tavsiyesi dışında, kullanımının gerekli olduğuna dair bilimsel bir kanıt henüz yoktur. Fakat mavi ekran koruyucu gözlüklerini kullananlar bilgisayar karşısında çalışırken kendilerini daha rahat hissettiklerini söylemektedirler.
Diğer İpuçları
Birçoğumuz gün içerisinde bilgisayar ve telefon kullanımına maruz kalmaktayız. Ancak mavi ışığın göz sağlığımız ve uykumuz üzerindeki olumsuz etkisini en aza indirecek küçük şeyler yapmak mümkündür:
Bilgisayarınızı veya dizüstü bilgisayarınızı makul bir mesafede tutun: Bilgisayar kullanırken yapılan en yaygın hatalardan biri çok yakın oturmaktır. İdeal olarak, bilgisayar ekranını 63,5 cm (25 inç veya bir kol mesafesi) uzakta tutmalısınız. Ayrıca ekranınızı hafifçe aşağı bakacak şekilde konumlandırabilirsiniz.
Ara vermek: 20-20-20 kuralını kullanarak düzenli molalar verin. Her 20 dakikada bir, gözlerinizi ekrandan uzaklaştırarak en az 500-600 m. (20 ft.) uzaktaki bir nesneye, en az 20 saniye boyunca bakabilirsiniz.
Gözyaşı damlası kullanın: Gözleriniz kuruduğunda, gözlerinizi tazelemek için gözyaşı damlası kullanabilirsiniz.
Mat ekran filtresi kullanın: Ekran parlamasını azaltmak isteyenler için mat ekran filtresi kolay bir çözümdür.
Uyumadan önce telefonunuza bakmayın: Yatmadan en az iki ila üç saat önce telefonunuza bakmaktan kaçının. Cihazları gece moduna da ayarlayabilirsiniz.
Gece ışıkları için loş kırmızı ışıklar kullanın: Kırmızı ışığın sirkadiyen ritminizi etkileme olasılığı daha düşüktür.
Gün boyunca kendinizi bol miktarda parlak ışığa maruz bırakın: Bu, gece uyku yeteneğinizi, ayrıca gün ışığında ruh halinizi ve uyanıklığınızı artıracaktır.
Hooptica'dan Tavsiyeler
Şu ana kadar hiçbir kanıt mavi ışıklı gözlüklerin, mavi ışığın göz sağlığı ve uyku üzerindeki etkisini en aza indirmede etkili olduğunu göstermiyor. Ancak kullanıcılar mavi ekran koruma gözlüğü ile daha rahat olduklarını ifade ediyorlar. Cihazların neden olduğu sorunlar kolayca önlenebilir veya basit yollarla kontrol edilebilir. Ancak kalıcı semptomlar asla göz ardı edilmemelidir. Kişiler gözlerini düzenli olarak bir göz doktoruna kontrol ettirmelidir. Bu, gelecekteki sorunları önlemeye ve altta yatan hastalıkları erken tespit etmeye yardımcı olacaktır.